အျပစ္မျမင္လွ်င္ ခ်စ္ခင္ေနမည္သာ။ ထို႔ေၾကာင့္ ခႏၶာ၏ အျပစ္ကို ျမင္ေအာင္ ႐ႈဆင္ျခင္ပါ။

-   အိုမ်ိဳးပါမႈ၊ အျပစ္႐ႈ၊ အိုမႈကင္းေၾကာင္း ရွာမွီးသည္။
-   နာမ်ိဳးပါမႈ၊ အျပစ္႐ႈ၊ နာမႈကင္းေၾကာင္း ရွာမွီးသည္။
-   ေသမ်ိဳးပါမႈ၊ အျပစ္႐ႈ၊ ေသမႈကင္းေၾကာင္း ရွာမွီးသည္။
-  ပူမ်ိဳးပါမႈ၊ အျပစ္႐ႈ၊ ပူမႈကင္းေၾကာင္း ရွာမွီးသည္။ 

သက္သာရာ သက္သာေၾကာင္း

*   တရားနဲ႔သာ ေနထုိင္ပါ၊ ေနတာသက္သာမည္။

*   မအုိခင္မွာ၊ တရားရွာ၊ အုိတာသက္သာမည္။
 
*   မနာခင္မွာ၊ တရားရွာ၊ နာတာသက္သာမည္။
 
*   မေသခင္မွာ၊ တရားရွာ၊ ေသတာသက္သာမည္။  (ထူးႀကီးဆရာေတာ္)  

ရက္ေရႊ႕မေနပါႏွင့္

      စစ္သည္မ်ားျပား၊ ေသမင္းအား၊ ခ်ိန္းထားလက္ေဆာင္ မရိွပါ။
      တြန္းလွန္ႏုိင္ေၾကာင္း၊ ဗုိလ္ပါေပါင္း၊ စုေဆာင္းထားျခင္း မရိွပါ။
      ဒါ့ေၾကာင့္ တုိ႕မွာ၊ နက္ျဖန္ခါ၊ ရွင္မွာ ဧကန္မသိပါ။
      ဒါ့ေၾကာင့္ ေနာက္ေန႕၊ ရက္မေရႊ႕၊ ယေန႕ပင္လွ်င္ အားထုတ္ပါ။  (စည္)
      (ယခုပင္လွ်င္ အားထုတ္ပါ။)

လက္ေဆာင္တံစိုး ထိုး၍မရ

-     ေသမင္းကိုကြဲ႕၊ မိတ္ေဆြဟဲ့၊ ဖြဲ႕၍မရေခ်။
-     မေသလိုျပန္၊ လာဘ္ထိုးခံ၊ အမွန္ မရေခ်။
-     မရဏဆိုး၊ ေသမင္းမ်ဳိး၊ စစ္ထိုး မရေခ်။
-     ေသမင္းကိုမူ၊ ၿပိဳင္သည့္လူ၊ ႏိုင္သူ မရိွေခ်။
-     ေသမင္းထံေမွာက္၊ လူတိုင္းေရာက္၊ သက္ေပ်ာက္ ဇီ၀ိန္ေႂကြ။

ျဗဳန္းခနဲ

-   မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ၊ ျဗဳန္းခနဲ၊ နာလည္း နာႏိုင္၏။
-   မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ၊ ျဗဳန္းခနဲ၊ ေသလည္း ေသႏိုင္၏။

ႀကိဳတင္ၿပီးေတာ့ ခြဲထားပါ

မကြဲခင္က ခြဲႏွင့္ပါ။ ကြဲမွ မကြဲရင္ တြဲေနလိမ့္မယ္။ (မဟာေဗာဓိၿမိဳင္ဆရာေတာ္)

မဂၢင္ကိုသာ ပြားမ်ားပါ

-     အိုေဘး, နာေဘး, ေသေဘးရင္ဆိုင္၊
      သမီးႏွင့္သား, ကုစားမႏိုင္၊
      အမိအဘ, ရိွၾကလက္မိႈင္၊
      မဂၢင္ပြား, တရားသူကႏုိင္။ (သီ)

မိဘလည္းပဲ မကယ္ႏိုင္

-     အိုေဘးဒုကၡ၊ ေတြ႕ႀကံဳရ၊ မိဘ မကယ္ႏိုင္။
-     နာေဘးဒုကၡ၊ ေတြ႕ႀကံဳရ၊ မိဘ မကယ္ႏိုင္။
-     ေသေဘးဒုကၡ၊ ေတြ႕ႀကံဳရ၊ မိဘ မကယ္ႏိုင္။
-     အိုနာေသရ၊ ေဘးသံုး၀၊ မိဘ မကယ္ႏိုင္။

ေန႔ျမင္ညေပ်ာက္

-     နံနက္ခင္းက ပက္ပင္းျမင္သူ၊ ညေနခင္းက် ေသမင္းေခၚယူ၊
      ေန႔ျမင္ညေပ်ာက္  တစ္ေယာက္မဟူ၊ ငါတို႔လည္း  မလြဲေသမည့္သူ။

အားလံုး ေသၾကရမည္

-     ႀကီးငယ္ႏွစ္ပါး၊ ထိုလူမ်ား၊ မမွားေသရမည္။
-     ဗာလပ႑ိတ၊ ထိုႏွစ္၀၊ မုခ်ေသရမည္။
-     ဆင္းရဲ ခ်မ္းသာ၊ ထိုႏွစ္ျဖာ၊ မွန္စြာ ေသရမည္။
-     ေသမင္းထံေမွာက္၊ လူတိုင္းေရာက္၊ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ေသရမည္။

ေသရမည္မွာ ဓမၼတာ

-     ၿပိဳကြဲတတ္ျငား၊ ထိုတရား၊ ထင္ရွားၿပိဳကြဲမည္။
-     ပ်က္စီးတတ္ျငား၊ ထိုတရား၊ ထင္ရွားပ်က္စီးမည္။
-     ငါ့ေဆြမ်ဳိးသာ၊ ပ်က္စီးရာ၊ မွန္စြာမဟုတ္ၿပီ။
      သူ႔အမ်ဳိး ကိုယ့္အမ်ဳိး၊ ပ်က္စီး႐ိုး၊ ေသမ်ဳိး ထံုးစံညီ။
-     တစ္ရြာတည္းသာ၊ ပ်က္စီးရာ၊ မွန္စြာ မဟုတ္ၿပီ။
      ရြာဟူသမွ်၊ ပ်က္စီးၾက၊ ေသရ ထံုးစံညီ။
      ၿမိဳ႕ဟူသမွ်၊ ပ်က္စီးၾက၊ ေသရ ထံုးစံညီ။
-     စၾက၀ဠာ၊ ဘံုသံုးရြာ၊ ေသရာမလြတ္ၿပီ။
-     တရားသေဘာ၊ ႀကံေတြးေတာ၊ မွန္ေသာ သံေ၀ရည္။

အဆံုးသတ္

-     ပ်ဳိျခင္း မွန္သမွ် အိုျခင္းမွာ ဆံုး၏။
-     မာျခင္း မွန္သမွ် နာျခင္းမွာ ဆံုး၏။
-     အသက္ရွင္ျခင္းမွန္သမွ် ေသျခင္းမွာ ဆံုး၏။
-     ျပည့္စံုျခင္းမွန္သမွ် ပ်က္စီးျခင္းမွာ ဆံုး၏။

မေသလိုလွ်င္

-    အေမက ငါ့ကို ေသဖို႔ ေမြးထားသည္။ မေသလိုလွ်င္ သုသာန္သြား၊
      မရဏႆတိ နာနာပြား။ (ေညာင္ေလးပင္ေတာရ ဆရာေတာ္)

-     အေမက ငါ့ကို ေသဖို႔ ေမြးထားသည္။ မေသလိုလွ်င္ ေက်ာင္းေတာ္သြား၊
      ၀ိပႆနာ မျပတ္ပြား။ (ပညာဒီပ)

အနိစၥသာ ဤခႏၶာ

-     အိုသူက ေမြး၊ အိုေသြး ပါလာ၊ အိုမွာ မလြဲ၊ အိုၿမဲ ခႏၶာ။
      နာသူက ေမြး၊ နာေသြး ပါလာ၊ နာမွာ မလြဲ၊ နာၿမဲ ခႏၶာ။
      ေသသူက ေမြး၊ ေသေသြး ပါလာ၊ ေသမွာမလြဲ၊ေသၿမဲခႏၶာ။
      အေၾကာင္းမၿမဲ၊ အက်ဳိးလည္း၊ မၿမဲတာဟာ ဓမၼတာ။
      ျဖစ္လွ်င္ ပ်က္ရ၊ သဘာ၀၊ အနိစၥပါ ဤခႏၶာ။

မသိ အ၀ိဇၨာ၊ ခင္ တဏွာေၾကာင့္ ...

မသိ အ၀ိဇၨာ၊ ခင္ တဏွာေၾကာင့္၊ ေလာကဓမၼတာ၊ ဤလူ႔ရြာကား၊ အိုရာမွ နာ၊ နာရာမွ ေသ၊    ေျမသုသာန္မွာ၊ ေနရာမလပ္၊ ေသရြာေတြ ထပ္ခဲ့ၿပီ။

ဘုရားေသာ္မွ ေရွာင္မရ၊ တို႔က ဘာမို႔လဲ?

-     ပ်ဳိတယ္ဆိုတာ  အိုဖို႔ပါ၊ မာတာ  နာဖို႔ပဲ။ 
      မာတယ္ ဆိုတာ နာဖို႔ပါ၊ ရွင္တာ ေသဖို႔ပဲ။ 
      ဘုရားေသာ္မွ ေရွာင္မရ၊ တို႔က ဘာမို႔လဲ။

ဆင္ျခင္ပြားမ်ားရန္(၂)

-     ပ်ဳိရာမွ အို၊ အိုရာမွ နာ၊ နာရာမွ ေသ၊ အေျခမလွ၊ ေသၾကရ၊ ၀ဋ္ကေပးသည့္ ဒဏ္ပါတကား။

-     ခႏၶာငါးရပ္၊ သူသတ္ငါးတန္၊ လက္ခံခဲ့ေခ်၊ တို႔တေတြကား၊ မအုိခ်င္ပါ၊ မနာ ခ်င္လို၊  
      မေသခ်င္ၾက၊ မေနရ၊  အိုရ နာရ ေသရမည္။

-     အသက္, ေရာဂါ၊  ခ်ိန္, ေနရာႏွင့္၊  လားရာဂတိ၊ ငါးျဖာရိွ၊ မသိတို႔သူငါ။
-     ဘယ္သက္ရြယ္မွာ၊ ဘယ္ေရာဂါႏွင့္၊ ဘယ္ခါကာလ၊ ဘယ္ေဒသရိွ၊ ဘယ္ ဂတိ၌၊
      ေသရမည့္တာ၊  တို႔သူငါ၊ မွန္စြာမသိပါတကား။

-     သူသူငါငါ၊သတၱ၀ါကား၊ေခတၱနား၊ ခရီးသြားေတြပါတကား။

မ်က္ျမင္ ဒိ႒ကမၼ႒ာန္း

-     သစ္သီးမွန္သမွ် ေႂကြက်တာခ်ည္းပဲ။
-     သတၱ၀ါမွန္သမွ် ေသၾကတာခ်ည္းပဲ။
-     ေရအိုးမွန္သမွ် ကြဲၾကတာခ်ည္းပဲ။
-     သတၱ၀ါမွန္သမွ် ရွင္ကြဲ ေသကြဲ ကြဲၾကတာခ်ည္းပဲ။
-     ရွင္-ေသ, ျဖစ္-ပ်က္၊ ရ-ကုန္, ဆံု-ကြဲ၊ မ်က္ျမင္ဒိ႒ကမၼ႒ာန္းပဲ။
      ( ႀကိဳ႕ပင္ေကာက္ၿမိဳ႕ ေဗာဓိရိပ္သာ မဟာစည္ဆရာေတာ္)

ၾကိဳတင္ေကာင္းမႈ၊ ျဖစ္ပ်က္႐ႈေလာ့။

႐ုပ္နာမ္ဓမၼ၊ သခၤါရတုိ႕၊ ကိုယ္ကဤပံု၊ ျဖစ္လိုတံုလည္း၊တစ္ဖံုဆင္ကြဲ၊ သူ တစ္နည္း(နဲ)ျဖင့္၊ ေဖာက္လြဲတတ္စြာ၊ ဓမၼတာကို၊ ပညာစကၡဳ ၊ ေမွ်ာ္ေထာက္ ႐ႈ၍ _
      ယခုပင္လွ်င္၊ မအိုခင္က၊  ၾကိဳတင္ေကာင္းမႈ၊ ျဖစ္ပ်က္႐ႈေလာ့။
      ယခုပင္လွ်င္၊ မနာခင္က၊ ၾကိဳတင္ေကာင္းမႈ၊ ျဖစ္ပ်က္႐ႈေလာ့။
      ယခုပင္လွ်င္၊ မေသခင္က၊ ႀကိဳတင္ေကာင္းမႈ၊ ျဖစ္ပ်က္႐ႈေလာ့။
      ရတုခ်ိန္ေထာက္၊ ဤခါေရာက္မွ၊ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ခႏၶာ၊ ေသပိမ့္ ငါဟု၊  သတၱ၀ါ ခပင္း၊  ရွင္ေသမင္းႏွင့္၊  မိတ္သင္းဖြဲ႕လ်က္၊ ခ်ိန္းအခ်က္လွ်င္၊ တစ္စက္ကမွ ၊ မရွိ ၾကဘူး။ အပၸမာေဒန ဘိကၡေ၀ သမၸာေဒထ။ ဘုရားစကား၊ လုိက္နာပြားသည္၊ တရားလက္မလြတ္ၾကေစႏွင့္။
(ဆင့္ပြားမူသစ္)

ၾကိဳတင္ေကာင္းမႈ၊ ၾကိဳးစားျပဳေလာ့။

႐ုပ္နာမ္ဓမၼ၊ သခၤါရတုိ႕၊ ကိုယ္ကဤပံု၊ ျဖစ္လိုတံုလည္း၊တစ္ဖံုဆင္ကြဲ၊ သူ တစ္နည္း(နဲ)ျဖင့္၊ ေဖာက္လြဲတတ္စြာ၊ ဓမၼတာကို၊ ပညာစကၡဳ ၊ ေမွ်ာ္ေထာက္ ႐ႈ၍ _
      ယခုပင္လွ်င္၊ မအိုခင္က၊ ၾကိဳတင္ေကာင္းမႈ၊ ၾကိဳးစားျပဳေလာ့။
      ယခုပင္လွ်င္၊ မနာခင္က၊ ၾကိဳတင္ေကာင္းမႈ၊ ၾကိဳးစားျပဳေလာ့။
      ယခုပင္လွ်င္၊ မေသခင္က၊ ႀကိဳတင္ေကာင္းမႈ၊ ႀကိဳးစားျပဳေလာ့။
      ရတုခ်ိန္ေထာက္၊ ဤခါေရာက္မွ၊ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္ခႏၶာ၊ ေသပိမ့္ ငါဟု၊  သတၱ၀ါ ခပင္း၊  ရွင္ေသမင္းႏွင့္၊  မိတ္သင္းဖြဲ႕လ်က္၊ ခ်ိန္းအခ်က္လွ်င္၊ တစ္စက္ကမွ ၊ မရွိ ၾကဘူး။ အပၸမာေဒန ဘိကၡေ၀ သမၸာေဒထ။ ဘုရားစကား၊ လုိက္နာပြားသည္၊ တရားလက္မလြတ္ၾကေစႏွင့္။
(တိပိဋကဓရ ဓမၼဘ႑ာဂါရိက မင္းကြန္းဆရာေတာ္)

မကြာေန႕ည ၊ ဉာဏ္သက္၀င္၍၊ ဆင္ျခင္ၾက။

-     အို-နာ-ေသ-ကြဲ၊ ကံပဲဥစၥာ ၊ ဤငါးျဖာ ၊ မကြာေန႕ည ၊ ဉာဏ္သက္၀င္၍၊ ဆင္ျခင္ၾက။
     (ေက်ာက္ကုန္းေတာရ ေမဓိနီဆရာေတာ္)

ဆင္ျခင္ပြားမ်ားရန္

-     အသက္မၿမဲ၊ ေသျခင္းၿမဲ၊ ငါလည္း ဧကန္ ေသရမည္။
      ငါ့အသက္မွာ၊ ေသျခင္းသာ၊ မွန္စြာေနာက္ဆံုး ရွိေခ်သည္။
      ဇီ၀ိန္မကင္း၊ သက္ရွည္ျခင္း၊ ေသတြင္း၌သာ ဆံုးလိမ့္မည္။
      သက္ရွင္ျခင္းဟာ၊ မျမဲပါ၊ ျမဲတာ ေသျခင္း ျဖစ္ေပသည္။
      ေသျခင္းတရား၊ မေရာက္ျငားသည့္၊ အမ်ားသတၱ၀ါ ၊မရွိပါ၊ နီးလာေသဖို႕ရက္။
      မသြားဘဲသာ၊ နီး၍လာ၊ မွန္စြာသုသာန္ဘက္။
      သြားပါေသာ္လည္း၊ ေ၀းေနျမဲ၊ ခၽြတ္လဲြနိဗၺာန္တြက္။
      ခႏၶာရသမွ်၊ ေသဆံုးရ၊ မုခ်ဧကန္ပ်က္။
-    မအိုရလုိ၊ ကိုယ္ကဆုိလည္း၊ မရဘဲ ၊ မလြဲအုိၾကရ။
      မနာရလို၊ ငါကဆုိလည္း၊ မရဘဲ ၊ မလြဲနာၾကရ။
      မေသရလို၊ ငါကဆုိလည္း၊ မရဘဲ ၊ မလြဲေသၾကရ။
-     ႏွစ္၀နာမ္႐ုပ္၊ ဤကိုယ္ပုပ္ကား၊ ျဖစ္ခ်ဳပ္ၾကိမ္ဖန္၊ ေဖာက္ျပန္ ေဖာက္လြဲ၊  တည္မျမဲ၊  
      ငါလည္း ေသမည္ပ။
-     ႐ုပ္နာမ္အစု၊ ငါးခုခႏၶာ၊ ေသမ်ိဳးသာ၊ သူငါအားလံုး ေသၾကရ။
      အတိတ္ကလည္း၊ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္စဲ၊ မလြဲေသခဲ့ရ။
      ခုခါ၌လည္း၊ ခ်ဳပ္ေပ်ာက္စဲ၊ အျမဲေသေနၾက။
      ေနာင္ခါ၌လည္း၊ မခုိင္ျမဲ၊ မလြဲေသမည္ပ။
      သူမ်ားေတြလည္း ၊ ေသမ်ိဳးပဲ ၊ မလြဲေသမည္ပ။
      တို႔တေတြလည္း ၊ ေသမ်ိဳးပဲ ၊ မလြဲေသမည္ပ။
      မေသမီတြင္၊ အထုတ္ျပင္၊ ၾကိဳတင္ၾကိဳးစားမွ။
      အားကိုးစရာ၊ ျပည့္စံုပါ၊ ေသခါစိတ္ေအးရ။
      ဒါနသီလာ၊ ဘာ၀နာ ၊ မွန္စြာအားကိုးၾက။
     (တိပိဋကဓရ ဓမၼဘ႑ာဂါရိက ေယာဆရာေတာ္)

တား မရဘူး

-    တစ္ေနကြယ္ ေသနယ္သို႔ တစ္ခါကူး၊
     ေမ့ေလ်ာ့ကာေန ေသဘူး မထင္ေလႏွင့္၊
     ေနကြယ္တာ အႀကိမ္ မ်ားလွ်င္ျဖင့္၊
     ေသနယ္ရြာ တစ္ႀကိမ္သြားရလိမ့္၊ တားမရဘူး။  (လယ္တီဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး)

ေသဘက္ တစ္ရက္နီး ( နံနက္ ေနထြက္ခ်ိန္၌ ဆင္ျခင္ရန္ )

-     တစ္ေနထြက္လို႔ တစ္ရက္ႀကီး၊ ေသဘက္ တစ္ရက္နီး။

နီးလာၿပီ

-     တစ္ရက္ကုန္ျပန္ ဤ႐ုပ္နာမ္ ေသရန္ တစ္ရက္နီးလာၿပီ။
-     တစ္ပတ္ကုန္ျပန္ ဤ႐ုပ္နာမ္ ေသရန္ တစ္ပတ္နီးလာၿပီ။
-     တစ္လကုန္ျပန္ ဤ႐ုပ္နာမ္ ေသရန္ တစ္လနီးလာၿပီ။
-     တစ္ဥတုကုန္ျပန္ ဤ႐ုပ္နာမ္ ေသရန္ တစ္ဥတုနီးလာၿပီ။
-     တစ္ႏွစ္ကုန္ျပန္ ဤ႐ုပ္နာမ္ ေသရန္ တစ္ႏွစ္နီးလာၿပီ။
-     နီးပါေသာ္လည္း ေမ့ေနဆဲ ေပ်ာ္ၿမဲ ေပ်ာ္ေနသည္။
-     “ငါ”နဲ႔ေပ်ာ္သူ မ်ားဗိုလ္လူ ေသသူ အပါယ္ေရာက္ႏိုင္သည္။
-     တရားနဲ႔ေပ်ာ္သူ မ်ားဗိုလ္လူ ရွင္သူ နိဗၺာန္ေရာက္ႏိုင္သည္။
-     ေမ့ေလ်ာ့ေနသူ မ်ားဗိုလ္လူ ေသမူ အပါယ္ေရာက္ႏိုင္သည္။
-     မေမ့ေလ်ာ့ဘဲ ႐ႈမွတ္ၿမဲ မလြဲ နိဗၺာန္ ေရာက္ႏိုင္သည္။
-     မေမ့ေလ်ာ့သူ နိဗၺာန္ယူ၊ ေမ့သူ သုသာန္သြား။
-     မေမ့ေလ်ာ့သူ နိဗၺာန္ယူ၊ ေမ့သူ အပါယ္သြား။

ရွင္မွာ မေသခ်ာ

-     ငါသည္ မုခ် ေသရမည္။ အခ်ိန္ပိုင္းသာ လိုေတာ့သည္။
      ေနာက္ရက္, ေနာက္လ, ေနာက္ႏွစ္ ရိွခ်င္မွ ရိွေတာ့မည္။